Herman Gorter (1864-1927) was een van de sleutelfiguren in het ontstaan en consolideren van de communistische beweging in Nederland. Met zijn geweldige spreek- en schrijftalent wist hij veel mensen aan zich te binden.
Zijn schoonvader had hem een zeer riante erfenis achtergelaten, waardoor hij makkelijk kon rondkomen en zelfs geld overhield om in de SDAP te stoppen, waar hij actief voor was.
Enkele jaren lang is het intellectuele orthodox-marxistische tijdschrift De Nieuwe Tijd hiermee gefinancierd. Dit was een platform voor een kleine, weinig invloedrijke oppositiegroep binnen de SDAP. Zij wilden de partij een meer revolutionaire richting op sturen, maar ze bereikten weinigen met hun dure en ontoegankelijke tijdschrift. Het zat vol met ingewikkelde, intellectuele analyses waar arbeiders niet veel mee konden en bovendien was het onbetaalbaar. Uit deze groep ontstond in de loop van de jaren ‘00 een oppositiegroep die inhoudelijk op dezelfde lijn zat als De Nieuwe Tijd, maar veel meer mensen binnen de SDAP aan zich wist te binden. Met hun betaalbare krantje De Tribune voerden ze oppositie tegen de revisionistische lijn van Troelstra. Herman Gorter was met zijn schrijf- en spreektalent een belangrijk onderdeel van deze ‘Tribunisten’. Samen met andere vooraanstaande figuren richtte hij in 1909 de Sociaal-Democratische Partij op, wat in 1918 de Communistische Partij Nederland zou worden.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog, en vooral door de Russische Revolutie, had hij een omslag in zijn ideologie doorgemaakt. Hij was nu overtuigd radencommunist en als propagandist voor die stroming droeg hij bij aan de splitsing van de Duitse radencommunisten van de Communistische Partij Duitsland. Ook richtte hij in Nederland het splinterpartijtje KAPN op. Radencommunisten hadden kritiek op de bolsjewistische stroming in Rusland die staatsmacht had gegrepen, wat volgens hen niet het echte socialisme was. Toen Lenin, deels als antwoord op deze stroming, zijn polemiek ‘Links communisme. Een kinderziekte van de beweging’ schreef, reageerde Gorter met een Open Brief aan Partijgenoot Lenin.
De stroming verloor binnen enkele jaren aan betekenis maar Gorter zou er actief voor blijven tot zijn overlijden in 1927.
Lenin: de Linkse Stroming, Kinderziekten van het Communisme
Antwoord Gorter hierop.
Het boekje van Gorter: Historisch Materialisme, voor Arbeiders Verklaard
